Makedonya yetkilileri ile sabahleyin bir görüşme yaptık. Bu görüşme, ülkenin içişleri bakanlığı, vatandaşlık ve diğer alt merciler ile ilgili dairelerini kapsadı. Burada öğrendiğimiz en önemli nokta, onların da alt şartnameleri henüz hazırlamadıkları ancak bu belirsizliğin sizi yani başvuracak insanlarımızı çok da ilgilendirmediği yönündedir. Niçin? Çünkü kuralları belirlemek ve gerekli belgeler ve başvuru kriterlerini oluşturmakla yükümlüdür devletler. Bu sizi bağlamıyor bu süreç onların kendi meselesi. Sizi ilgilendiren yanı ise çabuk davranmanız ve süreci hemen başlatmanız. Bunun için yapmanız gereken ve asla yapmamanız gereken ne varsa tek tek yazacağım. Lütfen dikkatle dinleyin/okuyun.
1-Sosyal medyada kendilerini Makedonya Vatandaşlık Bürosu veya Makedonya Vatandaşlığı için Hukuk Bürosu diye tanıtan hiç kimseye itibar etmeyin. Bunların size olacak işinizi de bozabileceği birçok zararları olabiliyor. Sadece 2019-2020 arasındaki dönemde 300′den fazla insan, 2 ila 5 bin euro paraları alındığı halde bekletilmektedir. Makedonya Devleti içişleri bakanlığına gelmiş bu konuda 300 kadar şikayet olduğu belirtildiğini öğrendik. Paraları alanların da bahaneleri şunlar: İkametiniz varmış gibi göstermek için ev kiralamamız gerekiyor, rüşvetler çok, sağa sola rüşvet vermeliyiz, veya dosya masrafı için 700 € lazım gibi bahaneler. Tüm işlerinizi 2 bin euro karşılığında bitiririz diye başlayanlar da sene içerisinde 250, 75, 120 gibi ufak miktarları alıyorlar ve özellikle küsuratlı rakamlar mesela 477 euro lazım (?) diyerek bunu sürecin önemli bir kısmı gibi gösterebiliyorlar. Makedonya’da vatandaşlık meselelerinde rüşvetle pasaport almak gibi şeyler yok. Varsa da bizim bildiğimiz bir şey yok çünkü 4 gündür legal prosedür üzerinden kendi işlemlerim de dahil çalışmalara başladım. Burada en önemli madde 1. maddedir. Kimseye paranızı kaptırmayın! Peki dil bilmiyorsunuz ne yapacaksınız? Geleceğiz tek tek.
2-Makedonya’da Türklerin sivil toplum kuruluşları birliği, MATÜSİTEB kurumudur. Bu kurum, sizlerin, bizlerin varlığı ve Makedonya’daki geleceği için kurulmuş bir çatı kurumdur. Makedonya’ya yönelik hiçbir işinizde MATÜSİTEB’in bilgisi olmadan bir girişimde bulunmamanızı öneririz. Avukat lazımsa onların akredite edecekleri bir avukat en iyisidir. Bu kurum, Türkiye Cumhuriyeti yetkilileri ile en üst düzey irtibatta olan tek çatı kurumumuzdur. Kendilerini ister Türk ister Arnavut hissetsin, Türkiye’den giden herkesin Makedonya’da irtibata geçecekleri kurum, büyükelçiliğimiz ile birlikte budur.
3-Sosyal medya paylaşımlarınızda Makedonya hükumetine dair bir karalama ya da küfür, saldırgan ya da küçümseyici yazı olmaması önerilir. Örneğin: “Artık Makedonlar düşünsün, Geliyoruz, Türklerin ayak seslerini duyun, gavurdan toprağımızı alacağız” gibi cahilce ve irredantist söylemlerden uzak duralım çünkü Makedonya’da özellikle Hristiyan Ortodokslar, medyaya düşebilecek bu tür bir şeyle rahatlıkla provoke olup tüm süreci baltalayabilirler. Özellikle VMRO ve ondan daha da uç noktalardaki akımlar buna çok müsait. Yunan ve Bulgarların da süreci baltalamak için Türklerin sosyal medyadaki paylaşımlarını Makedonlara göndermeleri ihtimal dahilinde tabi. Bunları sadece tavsiye olarak yazıyorum. Milletçe ne kadar dengeli bir söylemde olursak o kadar iyi. Niçin? Çünkü Makedonya’ya geri dönüşümüz hem Makedonlar için hem Arnavutlar ve hem de soydaşlarımız Türkler için çok önemli.
3-Makedonya bu vatandaşlık meselesinde karlı çıkacak. Her şekilde bir cüzdan bedeli, senelik ikamet ve turist sirkülasyonu elde edecekler. Ülkede vatandaşlık için hak sahibi olacak Türklerin sayısı, Türkiye’ye göç etmiş olan kimselerin hayatta olan bireyleri ve çocukları ile torunları dahil 770 bin kişidir. Bu rakamın ⅓ kadarının gerekli tüm şartları sağlayıp vatandaşlık hakkı almaya müsait olacaklarını düşünüyoruz. Bu da 250-260.000 kişi ediyor. Bunların ise nüfus piramidinin incelendiğinde sadece ⅓ kadarının Makedonya’ya dönüşe müsait bağlı nüfus olduğunu görürüz. Bağlı nüfus yani 18 yaş altı ve 60 yaş üstü. İşi olan, emekliliğini bekleyen kimselerin gelmeyeceği zaten hepimizin malumu. Okumaya gidecek veya emekliliğini yaşamaya gidecek 70-80 bin kişi, Makedonya Türklüğüne katılacak rakamdır. Bu rakam, Makedonya milli güvenliği için tehdit olmayan ve ülke için kabul edilebilir bir rakam. Son 20 senede Makedonya’da sadece Türkler değil, Arnavutlar ve Makedonlar da hayli eridi. Ülkede vergi gelirleri düşerken birçok köy ve kasaba ıssızlaştı. AB ve Dünya Bankasından elde edilen hibeler ve arazi başına tarım destekleri bile ekonomik çevrime dönüşmüyor. Mecliste Makedon vekilleri ikna edilirken bu yasa ile ülkenin ciddi bir gelir elde edileceği de vurgulandı. Bu konuda yalancı olmamak için devletin getireceği şartların bir kısmını öğrendik ancak bunların değişmesi de olası. Ülkede vatandaşlık alacak olanlar için 12 ay süresince ikamet isteyeceklerini, ülkedeki bankaya yatırılacak bir bedelin şart koşulacağını da belirtelim. Ancak bunun gibi şeyler çok önemli sayılmaz. Önemli olan kimin hak sahibi olacağı. Geliyoruz.
4-Makedonya’dan göç eden 1. Nesil kesin olarak hak sahibidir. O nesildeki kimseler isterse kucakta bebek olsunlar, Makedonya makamlarından elde edilen ve Türkiye’ye göç ederken kendilerinde bulunan doğum belgesi yeniden vatandaşlıkta onların ana belgesidir. Yoksa da arşivden çıkartacaklar. Türkiye’ye gelirken “Bir daha vatandaşlık başvurusunda bulunmayacağına dair” kağıt imzalayanların durumu, doğrusu net değil ancak AB kriterleri dahilinde Makedonya’nın bu tür bir şeyi dikkate alması ya da engel unsuru olarak kullanması, AB ile ortak imzalanan mütekabil yasalar ve ek maddelere aykırıdır.
5- Makedonya vatandaşlığına yönelik önceki işlemlerde tüm belgeleri hazır ettiğinizde bile süreç ESAS’tan bozulurken artık sadece USULEN bozulabilir. Yani hak sahipliğiniz yanmaz veya reddedilmez ama şu evrak eksik, bu dilekçe eksik denilebilir. Oradan göç eden 1. kuşağın çocuğu iseniz babanız veya annenizin soy bağı belgesini Türk makamlarına apostilli şekilde onaylatıp ebeveyninizin doğum belgesine eklemeniz faydalıdır. Ama ölmüş anneanne veya dedenin torunu iseniz 1. kuşakla yani Türkiye’ye göç eden kuşakla 1. dereceden soy bağı olan ana ve babanız işlem başlatmaz ise alamazsınız. Yani ortadaki kısmı atlayıp dede veya nena üzerinden bir hak elde edemezsiniz.
6- Başvuru için öncelikle mümkünse 5 senelik başvuru sahibinin pasaportunun sureti şarttır. Sonraki belge, başvuru sahibinin kişisel bilgilerini içeren bir özgeçmiştir. Bunda her türlü detay olacak ve Makedonya’ya niçin gelmek istediğine dair niyetini de açıklayacaktır. Burada etnik dil kullanmamanız tercihtir. Form A kağıdı denilen başvuru sahibinin doğum kağıdı ile başvuru sahibi evli ise form b kağıdı gereklidir. Bir şekilde sabıkası, yatarı ve yüz kızartıcı suçları olanların vatandaşlık başvurusu reddedilir demiyorum ancak sürüncemede kalabilir. Bu şekilde aldıkları pek kimse yok. Temiz bir sabıka kaydınız olmalı. Ayrıca Kuzey Makedonya Cumhuriyeti’nden alınmış sabıka kaydınız da şart. Gelir belgeniz, bildiğiniz diller ve varsa belgeleri, yoksa aylık gelir durumunuz, tapunuz, bankadaki para gelir gider bilgileriniz çok önemlidir ve gereklidir. Makedonya vatandaşı olduğunuzda ikamet edeceğiniz yerler de ayrıca önemlidir ve bu adresi önceden belirlemeniz ve ikameti başlatmanız gerekebilir. Varsa bir yakınınızın adresini de baştan muaccel olarak verebilirsiniz. Makedonya’daki akraba veya arkadaşlarınızın irtibat numaraları da gerekiyor. Ayrıca orada doğmuş 1. neslin doğum kağıdı olmazsa olmazınızdır. Tüm bunların apostilli olması ve çevirilmesi de şart. Makedonya Cumhuriyeti makamları ayrıca emekli olanlar için değişik belgeler ve kalıcı hastalığı olanlar ve yatalak sağlık hizmetine muhtaç olanlar için de bazı belgeleri getirmeyi düşünüyorlar.
7- Her durumda çok önemli bir notu belirtelim. Yüksel Hoca’nın bu konuda önemli olarak altını çizdiği bir şeyi aklınızda tutmanız faydalı. Bu günler henüz kuralların oturmadığı ancak önünüzde bir sınırlama ve engelin de olmadığı günler. Yani süreci başlatmanız için en uygun zaman çünkü detay ek maddelerle sınırlandırıcı hiçbir şey yok. Ümidinizi kıracak, sürecin zor olduğunu, kolay kolay sizi almayacaklarını söyleyenleri, kabullenilmiş çaresizlik ve moral yıkımı yaymaya çalışan kimseleri asla samimi kabul etmeden geçmişte yaşanmış başarılı dönüş mücadelelerini aklınıza getirin. Kırım tatarlarının ve Çeçenlerin anavatanlarına dönüş süreçlerinde önce halk, yasal boşluktan faydalanarak akın akın gelmiş ve sonra ise geldikleri ülkede kanunların kendi lehine değişmesi için gerekli baskıyı yaparak vatanlarında kalmayı başarmışlardı. Makedonya Türklüğü, büyük Türk milletinin parçası, güzel bir parçasıdır ve Türklüğün en önemli özelliğinden birisi de vatan söz konusu olduğunda geri adım atmamaktır. Hakkınız olan, babanızın, annenizin ve dedelerinizin doğduğu topraklarla alakanızı ve ilişkinizi kimsenin zordur, imkansızdır gibi laflarına lütfen hiç aldırış etmeden yeniden sağlamak için inatla ve inançla büyükelçiliği arayıp, belgelerinizi hazırlayıp vazgeçmeden işlemlerinize başlayın. Unutmayın ki 100 küsur yıldır Türkiye Cumhuriyeti dışında kalan insanların özgüvenleri sizin gibi değildir. Onlar açısından dünya, 80-100 bin kişilik bir toplumun yüzlerce imkansızlığı ile örülü bir zorluklar dünyasıdır. Bu sebepten bölgeden yazacak olan kimselerin çoğunda bu kabullenilmiş çaresizlik ve yüz yılın ezikliği sizin moralinizi bozmasın. Düne kadar olmayacak, yasa geçmeyecek diyenlerin de şu an şaşkınlığını görüyoruz. Emin olarak bugün itibarı ile gittiğimiz 3 kurumdan aldığımız izlenimle söylüyoruz ki şu anda hiçbir engelleyici yasa yoktur. 1950′lerden sonra Türkiye’ye göç etmiş olanlar ve çocukları iseniz Makedonya’ya gelip ikamet izni alıp süreci başlatacak ve bir şekilde vatandaşlığınızı, hakkınız olan vatandaşlığınızı alacaksınız. ESAS’tan bozulacak hiçbir başvuru sebebi kalmamıştır. USULEN de Ankara’daki Kuzey Makedonya Büyükelçiliği, İstanbul’daki Kuzey Makedonya Başkonsolosluğu ve Üsküb’deki Türkiye Cumhuriyeti Büyükelçiliği ile MATÜSİTEB Makedonya Türk Sivil Teşkilatlar Birliği ile iletişiminiz en sağlıklı sonuçları verecektir. Bu yazı, sizleri bilgilendirmek amacıyla Ayşe Beril Vardar ve Yüksel Hoş’un da katkıları ile yazılmıştır. Sevgiyle kalın.
